Bezpieczne jak w banku... leśne zasoby genowe: artykuł nr 1657
2005-12-09 21:05:40 Leśnictwo
Bezpieczne jak w banku mogą być nie tylko nasze pieniądze, ale także otaczające nas drzewa, a raczej ich przyszłe "potomstwo". Zadania ochrony zagrożonych gatunków drzew, krzewów oraz runa leśnego realizują leśne banki genów (LBG). Jeden z nich, Leśny Bank Genów Kostrzyca, od dziesięciu lat działa w Miłkowie koło Karpacza.
"Leśny Bank Genów Kostrzyca powstał po klęsce ekologicznej, która w latach
80. dotknęła Góry Izerskie, Karkonosze i Sudety Zachodnie, gdy zniszczeniu
uległy tysiące hektarów drzewostanów świerkowych i prawie zupełnie pozostałości
drzewostanów jodłowych" - przypomina dyrektor instytucji, Czesław Kozioł.
"Nadrzędnym celem powołania do istnienia banku genów było zachowanie zasobów
genowych drzewostanów, które przetrwały tę katastrofę" - dodaje.
W LBG Kostrzyca znajduje się ponad 4,5 tys. zasobów genowych zagrożonych
gatunków roślin. Nasiona te pochodzą m.in. z drzewostanów o najwyższej jakości
genetycznej i pojedynczych najcenniejszych drzew.
Jak mówi dyr. Kozioł, obecnie podstawowym zadaniem LBG Kostrzyca jest
gromadzenie w skali całego kraju zasobów genowych najcenniejszych drzew, ważnych
zarówno dla gospodarki leśnej, jak i ochrony przyrody. Pracownicy LBG
udostępniają także zgromadzony materiał genetyczny do badań naukowych oraz dla
celów gospodarczych.
LBG to jedyna tego typu jednostka w kraju oraz jedna z nielicznych w Europie,
choć w skali Lasów Państwowych znaleźć można także regionalne banki genów
pełniące bardziej funkcje gospodarcze, np. w Nadleśnictwie Dukla, gdzie gromadzi
się nasiona buka karpackiego oraz w Nadleśnictwie Wisła, zajmującego się ochroną
świerka istebniańskiego.
Zasoby genowe przechowuje się w komorach chłodniczych w temperaturze -10 st. C
lub w pojemnikach kriogenicznych, czyli pojemnikach z ciekłym azotem, gdzie w
temperaturze -196 st. C. osie zarodkowe nasion mogą przetrwać w nienaruszonym
stanie dziesiątki lat.
W pakiecie genowym znajdują się dwa rodzaje zasobów nasion. Jeden z nich, tzw.
główny, jest nienaruszalny i podlega długookresowemu zabezpieczeniu, drugi to
zasób kontrolny, który wykorzystywany jest w bieżących badaniach przez jednostki
badawcze w kraju, a w laboratoriach LBG dokonywana jest jego ocena jakościowa.
LBG Kostrzyca odpowiada nie tylko za gromadzenie zasobów genowych. Zajmuje się
m.in. gospodarczym wyłuszczaniem, oceną i przechowywaniem nasion, należących do
nadleśnictw Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu.
Produkuje się tu także biopreparat mikoryzowy na bazie grzyba Hebeloma
crustuliniforme - włosianki rosistej. W szkółkach kontenerowych preparat miesza
się z substratem glebowym, a grzybnia wchodzi w szybki kontakt z sadzonką w jej
pierwszym stadium rozwojowym, tzn. rozrasta się na jej korzeniach. Ułatwia to
adaptację sadzonek na glebach mniej wartościowych, zanieczyszczonych lub
użytkowanych wcześniej rolniczo.
"Zajmujemy się również koordynacją w skali kraju +programu testowania
potomstwa+, polegającego na sprawdzaniu stopnia dziedziczenia cech
najcenniejszych drzewostanów i drzew matecznych w ich kolejnych pokoleniach" -
mówi dyr. Kozioł.
Jednym z celów LBG Kostrzyca jest edukacja, zarówno uczniów, studentów, jak i
samych leśników. "W ciągu 10-letniej działalności odwiedziło nas prawie 39 tys.
osób. Poza ekoedukacją społeczną placówka prowadzi szkolenia branżowe z zakresu
nasiennictwa, selekcji leśnej i szkółkarstwa" - przypomina Kozioł.
"Niewątpliwym sukcesem jest także nasz nieustanny rozwój. Obecnie trwa
wyposażanie Laboratorium DNA, w którym wykonywane będą badania nad zmiennością
genetyczną podstawowych gatunków drzew leśnych i ich kontrola genetyczna" -
wyjaśnia Kozioł. W planach jest także rozbudowa liczącego obecnie kilka tysięcy
drzew arboretum oraz założenie "archiwum klonów" (są to drzewa uzyskiwane w
wyniku szczepienia najcenniejszych pod względem genów gatunków drzew - PAP) dla
najstarszych polskich cisów i dębów.
W ramach obchodów jubileuszu zaplanowano m.in. sesję dotyczącą osiągnięć LBK
Kostrzyca, w której wezmą udział przedstawiciele Ministerstwa Środowiska, Lasów
Państwowych, krajowych ośrodków badawczych zajmujących się leśnictwem i genetyką
oraz samorządowcy.
Dzięki uprzejmości: PAP
- Nauka w Polsce, Bogusława Szumiec-Presch