Edukacja ekologiczna w Polsce

Edukacja ekologiczna w Polsce: artykuł nr 47

2004-10-21 16:58:47 Ochrona środowiska

Czy w naszym kraju promuje się kształtowanie świadomości społecznej w zakresie trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska? W jaki sposób realizowane są cele edukacji ekologicznej od szkoły podstawowej zaczynając a na uniwersytecie kończąc? Czym jest "Core Curriculum"? Jakie organizacje zajmują się edukacją ekologiczną w Polsce?



Edukacja ekologiczna w Polsce

Czy w naszym kraju promuje się kształtowanie świadomości społecznej w zakresie trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska? W jaki sposób realizowane są cele edukacji ekologicznej od szkoły podstawowej zaczynając a na uniwersytecie kończąc? Czym jest "Core Curriculum"? Jakie organizacje zajmują się edukacją ekologiczną w Polsce?

Oto próba podsumowania tego, co zrobiono i co wydarzyło się w ciągu ostatniej dekady.

Od wielu lat w polskim szkolnictwie prowadzone są działania mające na celu kształtowanie świadomości proekologicznej. Opracowano dokumenty określające zakres jej nauczania w szkołach, tzw. "Podstawy programowe" ("Core Curriculum"). Jedną z wyróżnionych dziedzin kształcenia jest edukacja ekologiczna, która zajmuje się zagadnieniami ekologicznych zależności w przyrodzie i zasadami zrównoważonej gospodarczej działalności człowieka.

W październiku 1996 roku rząd RP przyjął dokument pt. "Założenia długofalowej polityki edukacyjnej państwa ze szczególnym uwzględnieniem programu rozwoju kształcenia na poziomie wyższym", w którym uznano, że jednym z głównych zadań na każdym etapie kształcenia będzie kształtowanie umiejętności racjonalnego funkcjonowania w środowisku naturalnym i społecznym.

W 1995 roku rozpoczęto prace nad przygotowaniem Krajowej Strategii Edukacji Ekologicznej. Zadanie to jest wspierane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz przez brytyjski Environmental Know-How Fund. W opracowanym dokumencie pt. "Przez edukację do trwałego i zrównoważonego rozwoju. Polska strategia edukacji ekologicznej", określono zadania ministerstw i instytucji centralnych, oświaty, szkolnictwa wyższego, mediów, organizacji pozarządowych i władz lokalnych zajmujących się ochroną środowiska. Powstał również Ośrodek Informacji o Edukacji Ekologicznej powołany przez Zarząd NFOŚiGW, o którym pisaliśmy we październikowym numerze "Pulsu".

Należy również dodać, że od 1992 roku na mocy uchwały Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego umożliwiono uczelniom wprowadzenie nowego kierunku studiów - ochrona środowiska. Obecnie studia z ochrony środowiska prowadzone są na dziesięciu uniwersytetach. W programach studiów wielu kierunków rolniczych i leśnych znajdują się przedmioty o tematyce ekologicznej.

W Polsce jest również realizowany program PHARE, który wspiera projekty służące wzmacnianiu edukacji ekologicznej takie jak: tworzenie sieci regionalnych centrów edukacji ekologicznej, wydawanie materiałów dydaktycznych.

Ze środków NFOŚiGW wspierane są akcje i kampanie o treści ekologicznej, m.in.: publikacja książek i czasopism, programy telewizyjne i radiowe.

Od 1996 roku Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej organizuje corocznie w Warszawie międzynarodowe targi EKO MEDIA FORUM, które są poświęcone prezentacji najważniejszych osiągnięć w zakresie edukacji ekologicznej.

Organizacje pozarządowe inicjują i realizują liczne akcje i programy upowszechniające treści ekologiczne. Niewątpliwie najbardziej znaną jest akcja Sprzątanie Świata, Polska, w której każdego roku uczestniczy około 2 mln dzieci i młodzieży, ale należy też wymienić inne programy tj: GREEN - grupuje szkoły prowadzące badania jakości rzek, OZON, Czysta Wisła i Rzeki Przymorza, Baltic Sea Project, KRĄG, czy GLOBE.

W 1996 roku rozpoczęto realizację kampanii informacyjno - edukacyjnej "Rady na odpady" prowadzonej w mediach. Według sondaży ta kampania (finansowana ze Środków NFOŚiGW) dotarła do świadomości blisko połowy Polaków.

W Dębem (30 km od Warszawy) znajduje się Centralny Ośrodek Doskonalenia Kadr Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, nadzorowany przez MOŚZNiL, gdzie odbywa się szkolenie specjalistów - pracowników resortowych jednostek organizacyjnych.

Prowadzone są również seminaria i szkolenia organizowane wspólnie z Ministerstwem Zdrowia i Opieki Społecznej, które dotyczą zagadnień związanych z monitoringiem wody i powietrza. Wspólnie z Państwowym Zakładem Higieny organizowano szkolenia w zakresie mikrobiologicznych metod oceny jakości wody do picia według norm krajowych i ISO.

Od 1993 roku działa fundacja Centrum Edukacji Zarządzania Środowiskiem (Environmental Management Training Center).Powstała ona dzięki współpracy rządu polskiego z amerykańską Agencją Ochrony Środowiska (EPA USA). W zakresie ocen oddziaływania na środowisko, praktycznego wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju, bezpieczeństwa chemicznego, analiz ryzyka, kształtowania świadomości społecznej, Centrum przeszkoliło około 2300 przedstawicieli administracji państwowej i samorządowej, przemysłu i organizacji społecznych. Powstała również kadra instruktorów (ok. 100 osób) przygotowana do prowadzenia tych szkoleń w przyszłości.

W celu doskonalenia zawodowego nauczycieli organizowane są konferencje, seminaria i kursy poświęcone problematyce ochrony środowiska. Aktywną działalność szkoleniowo-edukacyjną prowadzi stowarzyszenie techniczne - Komitet Kształtowania i Ochrony Środowiska, działający w Naczelnej Organizacji Technicznej. Od 1990 roku organizuje on konferencje, seminaria i szkolenia na terenie całego kraju realizując w ten sposób program samokształcenia i edukacji ekologicznej w środowisku inżynieryjno-technicznym.

Przedstawione przeze mnie fakty świadczą o tym, iż wiele się wydarzyło w ciągu ostatniego dziesięciolecia w kwestiach dotyczących edukacji ekologicznej. Powstały instytucje rządowe i pozarządowe, które tworzyły programy, prowadziły szkolenia, organizowały konferencje i wydawały materiały informacyjne. Wszystko po to, aby zmodyfikować nasze przyzwyczajenia, abyśmy np.: zrezygnowali z pakowania zakupów w plastikowe torebki, czy nie wyrzucali śmieci do lasu.

Zanim jednak większość naszego społeczeństwa zrozumie, że to, co niebezpieczne dla środowiska jest jednocześnie niebezpieczne dla ludzi, potrzeba będzie jeszcze wiele kampanii edukacyjnych.

Edukacja ekologiczna w terenie

Nie od dziś wiadomo, że czego się Jaś nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał. Dotyczy to również szacunku dla środowiska przyrodniczego. Zajęcia z przyrody w szkole podstawowej i ścieżki edukacyjne w gimnazjum są szansą na wykształcenie w uczniach przyjaznych środowisku zachowań. Moim zdaniem najlepszym na to sposobem są zajęcia w terenie, zwłaszcza jeżeli teren ten jest do tego celu odpowiednio przygotowany.

Jednym z takich miejsc jest Załęczański Park Krajobrazowy (ZPK). Park ten został utworzony w 1978 roku w celu ochrony krajobrazu jurajskiego Wyżyny Wieluńskiej dla potrzeb nauki, edukacji i wychowania dzieci i młodzieży oraz dorosłych mieszkańców regionu i Polski. ZPK jest jednym z Jurajskich Parków Krajobrazowych i pierwszym parkiem krajobrazowym w Polsce Środkowej. W granicach parku znajduje się dolina Warty z jej charakterystycznym odcinkiem zwanym "Wielkim Łukiem Warty". ZPK zajmuje obszar 26813 ha, z czego sam Park zajmuje 14486 ha, pozostała część to strefa ochronna. Ze względu na piękny krajobraz, bogactwo fauny i flory, ciekawą kulturę i korzystny klimat, posiada walory krajoznawcze, dydaktyczne i rekreacyjne.

Na terenie ZPK utworzono 5 rezerwatów przyrody, 1 użytek ekologiczny i 20 pomników przyrody. Występują tu 24 jaskinie z bogatą szatą naciekową i szczątkami wymarłych roślin i zwierząt. Najwięcej jaskiń znajdziemy na górze Zelce - godna uwagi jest jaskinia stalagmitowa Zanokcica. Warto również zwiedzić jaskinię Ewy, która jest głębokim na 10 m lejem krasowym, a jej korytarze ciągną się na długości 25 m. Najciekawsze przyrodniczo obszary Parku to rezerwaty: góra Draby i Góra Świętej Genowefy i licznymi jaskiniami. Bogaty świat roślinny reprezentują m.in. zarośla łozowe, dąbrowy, buczyny i jodły.

Wyznaczono również szlaki turystyczne: szlak rezerwatów przyrody ZPK, szlak Jury Wieluńskiej, Szlak przełomu Warty przez Wyżynę Wieluńską oraz szlak kurhanów książęcych.

Warto również dodać kilka słów o Harcerskim Ośrodku Szkoleniowo - wypoczynkowym "Nadwarciański Gród" i jego historii. Był najpierw ośrodkiem szkoleniowo-wypoczynkowym zuchów i harcerzy województwa sieradzkiego, później Centralną Szkołą Instruktorów Harcerskich ZHP, obecnie jest Ośrodkiem Szkoleniowo-Wypoczynkowym Chorągwi Łódzkiej ZHP.

Należy też zaznaczyć, że ZPK powstał m.in. dzięki staraniom Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Łódzkiego. Utworzony Park stał się terenem harcerskiego wychowania ekologicznego. We współpracy ze wspomnianym Instytutem rozpoczęto organizowanie corocznych obozów przyrodniczych - pierwszy zorganizowano w 1978 roku. W ośrodku utworzono Terenową Stację Przyrodniczą Uniwersytetu Łódzkiego, kierowaną przez wybitnych przyrodników prof. Romualda Olaczka i prof. Krystynę Czyżewską. Stacja powstała w celu zabezpieczenia stałej opieki merytorycznej ze strony pracowników UŁ nad młodzieżą harcerską przebywającą w ośrodku. Od 1985 roku rozpoczęto systematyczne organizowanie ogólnopolskiej Wszechnicy, a potem Centrum Przyrodniczego.

W 1997 roku decyzją niezależnej komisji Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Ochrony Środowiska i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, ośrodek został włączony do Ogólnopolskiej Sieci Terenowych Baz Edukacji Ekologicznej "Zielona Szkoła". Przez cały rok w "Nadwarciańskim Grodzie" prowadzone są zajęcia terenowe dla dzieci i młodzieży w ramach programu ekologicznego "Warto żyć nad Wartą", szkolenia, warsztaty ekologiczne, spływy kajakowe, imprezy na orientację i inne.

Realizowanie celów edukacji ekologicznej na omawianym terenie ułatwiają przygotowane informatory z trasami ścieżek dydaktyczno - rekreacyjnych i przyrodniczych z dokładnymi opisami, mapami i zdjęciami. Materiały te mogą być wykorzystywane zarówno przez nauczycieli jak i rodziców, którzy przyjadą ze swoimi dziećmi do "Nadwarciańskiego Grodu" na weekendowy wypoczynek.

Będąc w takim miejscu jak Załęczański Park Krajobrazowy należy pamiętać o tym, że jesteśmy na obszarze prawnie chronionym, co obliguje nas do przestrzegania szczególnych zasad (m.in.: nie śmiecimy, nie hałasujemy, nie zrywamy roślinek, poruszamy się wyznaczonymi szlakami). Mamy również prawo zwracać uwagę osobom (bez względu na ich wiek), które nie stosują się do punktów regulaminu, ponieważ w ten sposób działają na szkodę miejsca, które jest dobrem wspólnym.

Literatura:

Agenda 21. Sprawozdanie z realizacji w Polsce, 1998, pod. red T. Podgajniaka, NFOŚ, Warszawa.
Słownik geograficzni-krajoznawczy Polski,1994, pod. red. M.I. Mileska, PWN, Warszawa.
Zielona szkoła, część 4. I, Ośrodek, 1999, pod. red. K. Mikity, WING, Załęcze Wielkie.
Zielona szkoła, część 6. II, Źródełko, 1999, pod. red. K. Mikity, WING, Załęcze Wielkie.
Załęczański Łuk Warty,2000, pod. red. K. Mikity, Prof-Art., Sieradz.

Załęczański Park Krajobrazowy,1996, Przyroda Film Fotografia, Sieradz.

Puls studenta, nr 25: listopad 2000

opracowanie dla serwisu "PULS STUDENTA" za zgodą: Sylwia Jakubowska

Następna strona

Poprzednia strona

Wybrane wiadomości z ochrony środowiska