Jeśli na spacer - to tylko w Krakowie!


Jeśli na spacer - to tylko w Krakowie!: artykuł nr 48893

2010-08-19 11:59:06 Ekologia

Z końcem sierpnia rusza akcja Jeśli na spacer - to tylko w Krakowie!, której głównym celem jest uwrażliwienie mieszkańców Krakowa i okolic na otaczający świat przyrody. Projekt polega na organizacji cyklu ogólnodostępnych spotkań w formie spacerów. Pomysłodawcą i organizatorem przedsięwzięcia jest Fundacja Rozwoju Gmin Polskich.

Akcja "Jeśli na spacer - to tylko w Krakowie!" to cykl dziesięciu spotkań zaplanowanych w okresie od sierpnia do września 2010 r., podczas których uczestnicy wydarzenia będą spacerować po tych częściach Krakowa, które są szczególnie cenne przyrodniczo. Punktami docelowymi wycieczek są: Bielańsko - Tyniecki Park Krajobrazowy, rezerwaty przyrody - Bonarka, Panieńskie Skały i Skołczanka oraz inne tereny wartościowe przyrodniczo i krajobrazowo - Łąki Nowohuckie, Zakrzówek i okolice, Łąki w Toniach, Dolina Prądnika, Aleja Waszyngtona, Łąki Kostrzyckie.

Akcja ma na celu rozwinięcie wrażliwości ekologicznej i wiedzy wśród mieszkańców Krakowa i okolic, budowanie ich szacunku do przyrody, uświadamianie im zagrożeń środowiska przyrodniczego oraz zmniejszenie ubocznych i uciążliwych skutków dynamicznego rozwoju miasta poprzez rzetelną informację, edukację i kształtowanie świadomości ekologicznej.

Spotkania będą wyjątkową okazją do zapoznania się z fauną i florą występującą na terenie miasta Krakowa oraz zadawania pytań prowadzącym spacery - krakowskim botanikom i zoologom. Całość działań zakończy wydanie publikacji z opisem, zdjęciami i mapą przyrody miasta Kraków. Folder będzie dostępny dla wszystkich zainteresowanych nieodpłatnie w instytucjach zajmujących się promocją miasta Krakowa oraz ochroną przyrody występującej na jego terenie.

Informacje na temat harmonogramu spacerów będzie można znaleźć na stronie internetowej organizatora www.frgp.org.pl, portalach związanych z miastem Kraków oraz w punktach informacyjnych Krakowa.
 
Spotkania realizowane są w ramach projektu współfinansowanego ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie.

O Fundacji Rozwoju Gmin Polskich
Fundacja Rozwoju Gmin Polskich powstała w sierpniu 2009 r. z inicjatywy Anny Świątek i Marii Wojtachy. Ideą założycielek było dotarcie do jak największej części społeczeństwa gmin polskich i umożliwienie jej ciągłego rozwoju poprzez poprawę warunków życia, ochronę środowiska naturalnego, wspieranie edukacji oraz propagowanie i szerzenie kultury.
Fundacja szczególną opieką zamierza otoczyć osoby, które chcą rozwijać swoje zainteresowania i pasje, jednak z różnych powodów nie mają takich możliwości. Działania te będą realizowane przez organizowanie bezpłatnych szkoleń, warsztatów czy konferencji mających na celu ułatwienie dostępu do edukacji oraz przyczynienie się do poprawy jakości życia polskiego społeczeństwa.
Równie ważnym obszarem działań Fundacji jest aktywna pomoc gminom w usprawnieniu ich systemu zarządzania, finansowania oraz sposobu administrowania nimi.
Szczególną uwagę i wsparcie Fundacja chce skierować w stronę polskiego sektora NGO poprzez budowanie partnerstwa i doradzanie organizacjom pozarządowym, promocję i organizację wolontariatu oraz budowę społeczeństwa obywatelskiego.

Jeśli na spacer - to tylko w Krakowie!


JAK NA SPACER - TO TYLKO W KRAKOWIE!
HARMONOGRAM I OPISY PROPONOWANYCH TRAS

21.08.2010 Kompleks łąk w Kostrzu (zbiórka o godz. 10:00 przy Nowohuckim Centrum Kultury w okolicach pomnika NSZZ Solidarność (od strony Placu Centralnego, Nowa Huta)

Kompleks łąk w Kostrzu - okolice Kampusu 600-lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego (pomiędzy Skotnikami, Kostrzem i Pychowicami) jest jednym z miejsc na terenie Krakowa, gdzie do dziś zachował się kulturowy krajobraz charakteryzujący się bogactwem zasobów przyrodniczych i historycznych. Obejmuje on kompleks łąk i lasków, w skład którego wchodzą m.in. Łąki Królówki i las na Górze Pychowickiej. Łączna powierzchnia kompleksu to 3,9 km2. Większa część kompleksu łąk znajduje się na terenie Bielańsko - Tynieckiego Parku Krajobrazowego należącego do Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych. Na łąkach w okolicach III Kampusu UJ spotyka się dużą różnorodność siedlisk przyrodniczych m.in. zbiorowiska olszowe z dominującym gatunkiem olszą czarną i niewielkim udziałem brzozy. Przy drogach natomiast - w miejscach obok przylasków - spotyka się krzewy jeżyn Rubus sp. Ponadto przy wysuniętym najbardziej na północ zbiorniku wodnym znajduje się lasek dębowy, w którym obok dębu szypułkowego występuje brzoza brodawkowata, świerk pospolity i olsza czarna. Dodatkową atrakcję przyrodniczą stanowią porozrzucane nierównomiernie wśród łąk pola uprawne i plantacje wikliny. Na wierzchowinie Góry Pychowickiej rośnie las przecięty pasem muraw kserotermicznych z dużym udziałem drzew i krzewów m.in. brzozą, lipą drobnolistną, dąbem szypułkowym i grąbem zwyczajnym. Ponadto występują tu takie gatunki, jak: modrzew europejski, jawor, klon zwyczajny, sosna i in. Na obszarze kompleksu łąk w Kostrzu spotkać można następujące zbiorowiska łąkowe: łąka trzęślicowa, łąka ostrożeniowo-rdestowa, szuwar turzycy zaostrzonej, łaka niskoturzycowa, łąka świeża, wtórna murawa kserotermiczna, łąka ostrożeniowa oraz zespół wiązówki błotnej. Ponadto występują tu płaty łąk objęte różnymi stadiami sukcesji (opanowane przez wysokie byliny i zubożone w gatunki w porównaniu z zespołami o typowym charakterze), zbiorowiska ruderalne oraz powierzchnie zajmowane przez uprawy. Zbiorowiska te reprezentują siedliska zagrożonych w skali Europy gatunków roślin i zwierząt, z tego powodu zamieszczone zostały w Dyrektywie Habitatowej na liście siedlisk przyrodniczych o tzw. znaczeniu wspólnotowym. Szczególnie cennym zespołem jest również łaka niskoturzycowa należąca do zbiorowisk bardzo rzadko spotykanych na terenie miasta. Z występujących na terenie kompleksu łąk w Kostrzu motyli na uwagę zasługuje kilka związanych z występującymi tu zbiorowiskami łąkowymi: paź królowej, modraszek telejus modraszek nausitous, modraszek alkon oraz czerwończyk fioletek. Należą do najrzadszych gatunków motyli na świecie i umieszczone zostały na listach gatunków o tzw. znaczeniu wspólnotowym Dyrektywy Siedliskowej. W Dyrektywie Siedliskowej znalazł się również czerwończyk fioletek. W Polsce gatunki te objęte zostały ochroną prawną. Na terenach łąk w Kostrzu znajdują się trzy ostoje płazów: dwa większe zbiorniki wodne i zespół trzech mniejszych zbiorników wraz z obniżeniem terenu czasowo zalewanym przez wodę (jesień, wczesna wiosna, okresy obfitych opadów). Zaobserwowano tu łącznie siedem gatunków płazów: ropucha szara, rzekotka drzewna, żaba wodna, żaba moczarowa, żaba śmieszka, traszka grzebieniasta, traszka zwyczajna. Sześć z oznaczonych gatunków płazów obserwowano już na terenie Krakowa, natomiast żaba śmieszka jest tu notowana po raz pierwszy. Stanowiska płazów różniły się pod względem składu oraz liczebności poszczególnych gatunków. Częstym gatunkiem jest także jaszczurka żyworodna oraz  jaszczurka zwinka. Ponadto obserwowano tu zaskrońca zwyczajnego. Wszystkie zaobserwowane na terenie Łąk Królówki płazy i gady podlegają w Polsce ochronie prawnej. Szczególnie cenne są najrzadsze w skali miasta gatunki: traszka grzebieniasta i żaba moczarowa. Fauna gadów na terenie Krakowa jest bardzo uboga - wyróżniono tu tylko trzy gatunki. Na uwagę zasługuje również fakt, że traszka grzebieniasta, żaba moczarowa, żaba wodna, żaba śmieszka oraz jaszczurka zwinka są gatunkami o tzw. znaczeniu wspólnotowym szczególnie narażonymi w skali całej Europy. W okolicach III Kampusu UJ zaobserwowano w sumie 55 gatunków ptaków. Pospolite na całym obszarze były: piecuszek, łozówka, pokląskwa, bażant i cierniówka, rzadziej spotyka się pokrzewkę ogrodową, mysikrólika, wróbla , mazurka, pustułkę, świergotka łąkowego, słowika rdzawego, białorzytkę, grubodzioba obserwowano rzadko. Dla większości z wymienionych poniżej gatunków kompleks Łąk Królówki i treny przyległe stanowią terytoria lęgowe, natomiast dla jerzyka, bociana białego, dymówki i gawrona - miejsca żerowania. Gatunki ptaków występujące na terenach przyległych do III Kampusu UJ podlegają ochronie prawnej. Wyjątek stanowią jedynie gatunki objęte w Polsce prawem łowieckim: bażant, kuropatwa, krzyżówka, gołąb grzywacz. Trzy z występujących tu gatunków ptaków umieszczone zostały na liście ptaków zagrożonych w skali Europy (Dyrektywa Ptasia): derkacz, dzierzba gąsiorek, bocian biały. W skali Małopolski są to gatunki nieliczne. Ponadto 6 gatunków nietoperzy występuje w kawernach zlokalizowanych na Górze Pychowickiej. Są to: podkowiec mały, nocek duży, nocek Natterera M., gacek brunatny, gacek szary oraz mopek. W najbliższej okolicy w kawernach na Górze Solnik obserwowano dodatkowo nocka orzęsionego. Wszystkie wyróżnione w tej okolicy gatunki nietoperzy objęte są w Polsce ochroną prawną. Do szczególnie narażonych w skali Polski należą: podkowiec mały i nocek orzęsiony (kategoria zagrożenia - ginące). Wszystkie wyróżnione na terenie badań gatunki nietoperzy umieszczone zostały na liście gatunków szczególnie cennych w skali Europy.

22.08.2010  Łąki Nowohuckie (zbiórka o godz. 10:00 na rogu ul. Gronostajowej i S. Grota Roweckiego (koło Kampusu UJ)

Łąki Nowohuckie stanowią pierwszy znajdujący się w granicach miasta Krakowa użytek ekologiczny, który charakteryzuje się unikalną w skali miasta różnorodnością biologiczną. Na obszarze 57 ha można spotkać 10 zbiorowisk roślinnych m.in. łąki wilgotne, łąkę świeżą, szuwar trzcinowy, szuwary turzycowe, a także zbiorowiska ruderalne. Wyjątkowo bogata jest tu flora roślin kwiatowych, gdyż na powierzchni około 70 ha zanotowano występowanie ponad 370 gatunków. Kilka gatunków należy do rzadkich lub wymierających w skali kraju, np.: chronione storczyk krwisty i goździk kropkowany oraz kozłek lekarski i rutewka wąskolistna. Najważniejszą grupą zwierzęcą znajdującą się na tym terenie są ptaki (łącznie 63 gatunki) - gniazdują tam 34 gatunki, a dodatkowe występują gatunki żerujące i zalatujące. Występują tu gatunki chronione przez międzynarodowe konwencje (Dyrektywa Ptasia UE)  m.in. derkacz, gąsiorek oraz gnieżdżący się w najbliższym sąsiedztwie bączek. Ptaki te zagrożone są wyginięciem w całej Europie, bączek natomiast to gatunek wymieniany w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Gnieżdżą się tu także dwie pary drapieżnych błotniaków stawowych. Dla kolejnych 16 gatunków łąki są ważnym obszarem całorocznego żerowania. Bogactwo środowisk roślinnych znajduje odbicie w liczebności owadów. Należy tu wymienić gatunki zagrożone w Europie, w Polsce objęte ochroną prawną: czerwończyk nieparek, czerwończyk fioletek, którego larwy żerują na równie zagrożonym rdeście wężowniku oraz żerujące na krwiściągu lekarskim motyle modraszki modraszek telejus oraz modraszek nausitos. Co więcej - pradolina Wisły, w której znajdują się Łąki Nowohuckie jest jednym z ważniejszych w Europie korytarzy ekologicznych umożliwiającym migracje zwierząt w skali ogólnokrajowej. Użytek, ze względu na duży obszar jaki zajmuje, chroni liczny zespół gatunków, których występowanie byłoby niemożliwe na mniejszej powierzchni. Przykładem może być błotniak stawowy - ptak drapieżny gnieżdżący się na tym terenie. Dzięki swej różnorodności przyrodniczej Łąki Nowohuckie są cennym obiektem dydaktycznym umożliwiającym prowadzenie różnorodnych zajęć praktycznych bezpośrednio w naturze, dając podstawę budowania doświadczeń poznawczych różnym grupom wiekowym. Są również dostępnym dla ogółu społeczeństwa obiektem rekreacyjnym Nowej Huty. Będąc samodzielnym celem spacerów okolicznych mieszkańców, łąki znalazły się także na trasie Nowa Huta - Dłubnia Greenway. Jest to trasa rowerowa realizowana również jako wspólny projekt członków koalicji Forum dla Nowej Huty w ramach międzynarodowej trasy Szlak Bursztynowy - Amber Trail Greenway, prowadzącej z Budapesztu do Krakowa i dalej wzdłuż Wisły do Gdańska.

28.08.2010  Rezerwat przyrody Skołczanka i Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy (zbiórka o godz. 10:00 na przystanku Kąty przy ul. Tynieckiej, pod wiaduktem)

Skołczanka (powierzchnia: 36,77 ha; przedmiot ochrony: zrębowe wzgórze wapienne ze zróżnicowanymi biocenozami, stanowisko fauny środowisk kserotermicznych, w tym rzadkich i zagrożonych gatunków owadów, został utworzony w 1957 r. w ówczesnej wsi Tyniec. Położony jest w północnej części kompleksu leśnego Uroczysko Tyniec w obrębie Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego. Chroni las sosnowo-jodłowo-bukowy, roślinność kserotermiczną a w szczególności około 500 gatunków rzadkich motyli i błonkówek.
Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy znajdują się na terenie województwa małopolskiego. Obejmuje fragment doliny Wisły pomiędzy Krakowem a Ściejowicami i jest częścią Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych. W obrębie Parku znajdują się trzy ważne kompleksy leśne: Lasek Wolski, drzewostany w okolicach Tyńca i Czernichowa. Nazwa parku wywodzi się od dwóch klasztorów położonych na terenie parku: Klasztoru Ojców Kamedułów na Bielanach oraz Opactwa Ojców Benedyktynów w Tyńcu.
Na terenie Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego znajduje się 63 pomniki przyrody, np: aleja lip drobnolistnych przy Opactwie Benedyktynów, Jaskinia Kryspinowska, Park przy Willi Decjusza. Do zabytków na terenie parku należą liczne kościoły i klasztory: Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Krakowie, Zespół Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, Kaplica Różańcowa w Czernichówku, Kaplica pw. Matki Boskiej Śnieżnej w Bodzowie, oraz równie liczne zespoły dworskie i parki zabytkowe: Zespół dworski w Chełmie, Dwór w Kole Tynieckim, Zespół dworski w Ściejowicach, Willa Decjusza, Zabytkowy park dworski w Czernichowie.


29.08.2010 Rezerwat Bonarka wraz  ze stawami przy stacji PKP Bonarka i Kamieniołomem Liban (zbiórka o godz. 10:00 przy ul. Kamieńskiego przy wejściu do Rezerwatu Bonarka)

Rezerwat Bonarka (powierzchnia: 2,29 ha; przedmiot ochrony: rezerwat geologiczny, uskoki geologiczno - tektoniczne, powierzchnie abrazyjne, odsłonięte utwory jurajskie, kredowe i trzeciorzędowe).
Jest to jeden z  pięciu rezerwatów przyrody położonych na terenie miasta Krakowa. Jest to rezerwat, którego głównym celem jest ochrona zasobów geologicznych. Przedmiotem ochrony są tu: uskoki geologiczno - tektoniczne, powierzchnie abrazyjne oraz odsłonięte utwory jurajskie, kredowe i trzeciorzędowe.  Jest on położony jest w jednej z cenniejszych pod względem krajobrazowym i przyrodniczym części miasta. W sąsiedztwie znajduje się m.in. Kopiec Krakusa, kamieniołom Liban, kompleks zbiorników wodnych przy Stacji PKP Kraków Bonarka, Wzgórze Lasoty, oraz Staw Płaszowski. Ochronie, na tym terenie podlega odkrywka geologiczna w nieczynnym kamieniołomie - odsłonięcia skał jurajskich, kredowych i trzeciorzędowych; kredowa powierzchnia abrazyjna, uskoki.
Stawy przy stacji PKP Kraków Bonarka to kompleks około 10 niewielkich zbiorników wodnych położonych przy stacji PKP Kraków Bonarka, z których część jest już wyschnięta. Te, w których nadal znajduje się woda, są zarybione. Brzegi zbiorników w różnym stopniu porośnięte są trzciną i pałką wodną. Wyschnięte zbiorniki w całości porasta roślinność wodna. Miejsce to, szczególnie w okresie letnim, wykorzystywane jest do rekreacji jako kąpielisko lub miejsce wędkowania. Główne zagrożenia to budowana w najbliższym sąsiedztwie estakada, nielegalnie urządzone kąpieliska i zaśmiecanie.
Stawy położone są w jednej z cenniejszych pod względem krajobrazowym i przyrodniczym części miasta. W sąsiedztwie znajduje się m.in. kamieniołom Liban, Kopiec Krakusa, Wzgórze Lasoty, Staw Płaszowski oraz Rezerwat Bonarka. Cały ten teren został zaproponowany przez Fundację Wspierania Inicjatyw Ekologicznych do objęcia ochroną w formie zespołu krajobrazowo - przyrodniczego.
Kamieniołom Liban to nieczynne wyrobisko wapienia o dużych walorach krajobrazowych, przyrodniczych i kulturowych. W spągu kamieniołomu znajdują się dwa zbiorniki wodne stanowiące ostoje ptactwa wodnego. Pozostała część dna porośnięta przez rośliny wilgociolubne takie jak pałka wodna, wierzby. Krawędzie kamieniołomu od strony zachodniej porośnięte są drzewami. Po stronie zachodniej za ulicą Swoszowicką znajduje się kompleks leśny stanowiący ostoję ptaków - m.in. drapieżnych (myszołów). Wschodnia krawędź kamieniołomu pozbawiona jest drzew, znaleźć tu można pozostałości muraw kserotermicznych (klasa: Festuco - Brometea). Murawy kserotermiczne występują również na zboczach kamieniołomu. Okolica jest miejscem często odwiedzanym przez mieszkańców Krakowa i turystów. Dno kamieniołomu jest niedostępne. Poważnym zagrożeniem jest zarastanie muraw kserotermicznych spowodowane brakiem wypasu zwierząt czy też brakiem koszenia. Kamieniołom Liban położony jest w jednej z cenniejszych pod względem krajobrazowym i przyrodniczym części miasta. W sąsiedztwie znajduje się m.in. Kopiec Krakusa, kompleks zbiorników wodnych przy Stacji PKP Kraków Bonarka, Wzgórze Lasoty, Staw Płaszowski oraz Rezerwat Bonarka. Cały ten teren został zaproponowany przez Fundację Wspierania Inicjatyw Ekologicznych do objęcia ochroną w formie zespołu krajobrazowo - przyrodniczego.
Podczas II wojny światowej znajdował się tu obóz pracy- Służby Budowlanej (niem. Straflager des Baudienstes im Generalgouvernement), utworzony przez Niemców na terenie przedsiębiorstwa "Krakowskie Wapienniki i Kamieniołomy Ska Akc." (od nazwiska założyciela przedsiębiorstwa - Bernarda Libana - zwanego potocznie Libanem) w krakowskiej dzielnicy Podgórze w południowym wzgórzu Krzemionek Podgórskich. Obóz istniał od 15 kwietnia 1942 roku do 22 lipca 1944 roku. Przeciętnie przebywało w nim 400 więźniów (przez cały okres istnienia przeszło 2 tys.) - Polaków i Ukraińców, którzy pracowali w bardzo ciężkich warunkach w kamieniołomach i wapiennikach. Podczas likwidacji obozu z ogólnej liczby 170 więźniów, 146 zdołało uciec; pozostałych Niemcy rozstrzelali na miejscu. W 1993 r. na obszarze obozu wykonywano zdjęcia do scen obozowych filmu Lista Schindlera Stevena Spielberga. Wybudowano w tym celu scenografię, której liczne fragmenty pozostały do dziś.


04.09.2010 Panieńskie Skałki i Sikornik (zbiórka o godz. 10:00 na parkingu przy ul. Kukułczej obok Baby Jagi koło przystanku autobusu linii 134 na drodze dojazdowej do ZOO)

Panieńskie Skały (powierzchnia: 6,41 ha; przedmiot ochrony: wąwóz jurajski z wychodniami skał wapiennych, naturalny las bukowy i grądowy), zostały założone w 1953. Znajduje się ten rezerwat w zachodniej części Krakowa, w północnej części Pasma Sowińca na terenie Lasu Wolskiego, od strony Woli Justowskiej. Tereny te wchodzą w skład Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego. Ochroną objęto dolną część długiego i głębokiego wąwozu zwanego Wolskim Dołem. Wąwóz ten w górnej części jest lessowy, w dolnej skalisty. Ma strome ściany o wysokości od kilku do kilkunastu metrów. Jego dnem prowadzi ścieżka zwana chodnikiem Grabowskiego - był to autor pierwszego przewodnika po Krakowie i okolicach. On też spopularyzował w 1822 r. nazwę Panieńskie skały. Dawniej nazywano je również Wolskimi Skałami lub Przygrzybem.
Wapienne skały pochodzą z okresu górnej jury i tworzą w Wolskim Dole bramę. Nazwa skał pochodzi od zakonnic z niedalekiego Klasztoru Norbertanek na Salwatorze, które schroniły się w tych okolicach podczas inwazji Tatarów w 1241 roku. Według popularnej legendy, zakonnice zostały w ostatniej chwili ocalone cudownie od hańby i śmierci, gdyż skałki zamknęły się za nimi, chroniąc je przed napastnikami. W miejscu rzekomego cudu stoi dziś figura Matki Boskiej. Według innej wersji, gdy Tatarzy dopędzali zakonnice skały zapadły się pod nimi chroniąc je przed pohańbieniem. Podobno pod skałami jest komnata i stół przy którym zasiadają do modlitwy, co jeszcze niedawno można było zobaczyć przez szczelinę w skale. Zbocza rezerwatu porasta naturalny las bukowy (najstarszy w rejonie Lasu Wolskiego, większość drzew ma ok. 140-160 lat) z domieszką dębu, sosny, grabu i jaworu. Drzewostan bowiem tego lasu chroniony był od 1917 r. gdy las został wykupiony przez Kasę Oszczędności Miasta Krakowa. Dzięki temu też w lesie Wolskiego Dołu uchowały się bardzo stare okazy kwitnącego bluszczu pospolitego (bluszcz kwitnie dopiero po kilkudziesięciu latach życia). W runie leśnym wiosną, przed rozwojem liści przez drzewa zakwitają: zdrojówka rutewkowata, zawilec gajowy, szczyr trwały, śledziennica skrętolistna, kokorycz pełna, fiołek Rivina, miodunka ćma, przylaszczka pospolita. Występuje też kopytnik pospolity, konwalia majowa, a nawet rzadki wawrzynek wilczełyko. W pobliżu rezerwatu znajdował się drewniany kościół pw. Matki Bożej Królowej Polski, w którym nakręcono ostatnią scenę filmu "Potop" w reżyserii Jerzego Hoffmana. Obiekt spłonął doszczętnie w nocy z 5 na 6 kwietnia 2002 roku; najbardziej prawdopodobną przyczyną było podpalenie.
Górujące nad miastem wzgórze Bł. Bronisławy, zwane także Sikornikiem (nazwą tą określa się również las i okolice wzgórza), jest miejscem szczególnym. Roztaczający się stąd wspaniały widok na dolinę Wisły i dalej, na Tatry (widoczne przy dobrej pogodzie), cisza, bliskość przyrody i duch historii przyciągają od lat mieszkańców Krakowa, którzy odbywają tu niedzielne spacery. Niewątpliwą atrakcją jest wspinaczka na usytuowany na wzgórzu Kopiec Kościuszki. Został on usypany w 1823 roku z ziemi przywiezionej z Racławic. W latach 1850-1854 Austriacy otoczyli kopiec fortyfikacjami (Fort Kościuszko), które stały się jednym z przystanków na szlaku Twierdzy Kraków. Znaczną część Sikornika zajmuje kompleks leśny. Występujące tu zbiorowiska roślinne zalicza się do zarośli grądowych (Tilio-Carpinetum), które pierwotnie porastały większą część obszaru Krakowa. Jest to jeden z cenniejszych i najlepiej zachowanych grądów w mieście, bogaty w gatunki flory i fauny. W jego runie można podziwiać wczesnowiosenne kwiaty m.in: ziarnopłona wiosennego Ranunculus ficaria, zawilca gajowego Anemone nemorosa, miodunkę ćmę Pulmonaria obscura, jaskra kosmatego Ranunculus lanuginosus, kopytnika pospolitego Asarum europaeum czy gwiazdnicę wielkokwiatową Stellaria holostea.
W bezpośrednim sąsiedztwie Sikornika znajduje się największy kompleks leśny Krakowa - Las Wolski, w którym również spotykamy grądy.


05.09.2010 Łąki w Toniach (zbiórka o godz. 10:00 przed Fortem 44 ?Tonie"; możliwy dojazd na miejsce autobusem linii 120 z Nowego Kleparza)

Łąki w Toniach to teren, na którym występują zwierzęta chronione dyrektywami unijnymi. Są wśród nich ptaki - derkacz i dzierzba gąsiorek oraz motyle czerwończyk fioletek i czerwończyk nieparek. Warto także zaznaczyć, iż jest to obszar okolicach Sudołu, gdzie można zaobserwować bociany białe oraz różne gatunki płazów.

11.09.2010 Dolina Prądnika (zbiórka o godz. 10:00 na rogu ul. Opolskiej i Mackiewicza - koło przystanku MPK Mackiewicza)

Dolina Prądnika znajduje się w północnej części Krakowa. Teren ten był zgłaszany w roku 2006 do objęcia ochroną jako użytek ekologiczny, a w roku 2007 proponowano pogłębienie Doliny na tym odcinku. Obszar ten jest bardzo zróżnicowany faunistyczne w obrębie lasu łęgowego, o czym najlepiej świadczy fakt, iż stwierdzono w Dolinie obecność 38 lęgowych gatunków ptaków, a kilka kolejnych nieregularnie odbywa tu lęgi. Jest to jedyne miejsce na terenie miasta, gdzie spotkać można pliszki górskie. Bardzo bogato prezentuje się tutaj także fauna owadów, gdyż zobaczyć tu można aż 45 gatunków motyli dziennych, co stanowi łącznie 30% gatunków występujących na terenie Polski i aż 50% całej fauny motyli stwierdzonych na terenie Krakowa. W granicach Doliny Prądnika istnieje również niewielka populacja czerwończyka nieparka gatunku wyszczególnionego w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej.


12.09.2010 Zalew Zakrzówek i okolica (zbiórka o godz. 10:00 przy starej pętli autobusowej na ul. Twardowskiego)

Zakrzówek to obszar Krakowa wchodzący w skład Dzielnicy VIII Dębniki. Dawna wieś włączona do Krakowa w 1910. Pierwsze wzmianki o Zakrzówku pochodzą z 1238. W drugiej połowie XIX wieku zostały zbudowane tutaj umocnienia i koszary, które stanowiły część twierdzy Kraków.
Na Zakrzówku znajduje się znany krakowianom Zalew Zakrzówek, który powstał w 1990 po zalaniu starego kamieniołomu wapienia. Składa się on z dwóch zbiorników, połączonych przesmykiem. Brzegi zalewu stanowią jedno z ulubionych miejsc wypoczynkowych Krakowian, jednak kąpiel w zalewie jest obecnie zabroniona. Na terenie zalewu kręcono film Jurka Bogajewicza pt. Boże skrawki.
Akwen udostępniony jest obecnie dla celów nurkowania; dzierżawi go Centrum Nurkowe Kraken. Podwodne atrakcje spoczywają na głębokości 7-21 metrów i obejmują m.in. dużego fiata, autobus, furgonetkę, łodzie oraz dawną przebieralnię robotników. Pod wodą znajduje się także granitowa tablica upamiętniająca Karola Wojtyłę, który pracował na terenie kamieniołomu podczas II wojny światowej. Maksymalna głębokość zalewu wynosi 32 m. Widoczność pod wodą potrafi sięgać 15 metrów, jednak poniżej ok. 23 metrów głębokości widoczność spada drastycznie z powodu zalegającego siarkowodoru.
W sąsiedztwie zalewu znajdują się grupy skałek i ścian skalnych, nazywane Skałkami Twardowskiego, Do 1990 roku były one eksploatowane jako wapienny kamieniołom. Jak głosi legenda, wśród okolicznych urwisk, mistrz Twardowski prowadził szkołę magii i czarnoksięstwa. Pewnego dnia, w wyniku eksplozji laboratorium, powstały skałki, które otrzymały jego imię. W rzeczywistości skałki te zaczęto łączyć z postacią Twardowskiego dopiero pod koniec XIX w., jako że w istocie Twardowski działał na terenie innych skałek - Krzemionek Podgórskich na Podgórzu i tam też była jego pracownia.
Skałki Twardowskiego (Zakrzówek) są intensywnie wykorzystywane przez krakowskich wspinaczy - na ich terenie znajduje się duża liczba dróg wspinaczkowych, wyposażonych w stałą asekurację. Ze względu na dogodny dojazd, popularność tego miejsca wśród wspinaczy doprowadziła do specyficznej formy erozji - wyślizgania powierzchni skały wzdłuż istniejących dróg wspinaczkowych.


18.09.2010 Aleja Waszyngtona (zbiórka godz. 10:00 przy skrzyżowaniu Al. Waszyngtona z ul. Benedyktowicza, przy drodze dojazdowej do Kopca Kościuszki)

Kolejnym miejscem gdzie warto zatrzymać się dłużej jest Aleja Waszyngtona. Jest ona nie tylko ważna ze względu na swoją genezę ale także i funkcję przyrodniczą. Wartości dróg obsadzonych drzewami doceniono już w odległej przeszłości. Wskazują one bowiem kierunek, pozwalają orientować się w mijanym krajobrazie, dają cień utrudzonemu wędrowcowi i chronią przed silnym wiatrem. Aleje są także wykorzystywane do celów reprezentacyjnych, dla podkreślenia wagi miejsca i celu, do którego prowadzą.  Te najbardziej wartościowe wpisane są dziś do wojewódzkich rejestrów obiektów chronionych
i jako pomniki przyrody podlegają specjalnej ochronie i opiece. Wiele spośród zabytkowych alei,
z racji przynależności do większych układów kompozycyjno-przestrzennych (założenia pałacowo-ogrodowe), podlega także ochronie konserwatorskiej.
Aleja Waszyngtona została założona przez braci Ciesielskich. Stworzyli oni bowiem fundację uporządkowania i wybrukowania bitym kamieniem drogi wiodącej od Zwierzyńca ku kopcowi Kościuszki - zatem dzisiejszej ulicy św. Bronisławy i alei Jerzego Waszyngtona. Krakowski pamiętnikarz Kazimierz Girtler, tak wspominał tę inicjatywę: "około roku 1840 zamieszkiwało w Krakowie dwóch rodzonych a bezżennych braci Ciesielskich, majętnych obywateli z Lubelskiego. Czy jeden z nich, czy wspólnie oni zrobili fundacje drogi bitej kamieniem od Zwierzyńca aż do pomnika (tj. kopca Kościuszki), w celu ułatwienia zwiedzającym Polakom i obcym podróżnym przejazdu dawniej nie zawsze dogodnego".
Bracia pochodzili z Lubelszczyzny, a ich przodkowie - Ciesielscy herbu Jastrzębiec - mieszkali przede wszystkim w województwie ruskim. Ich rodzice: Tadeusz i Barbara
z Mukańskich Ciesielscy, mieli ośmioro dzieci; dwóch spośród sześciu synów osiadło na przełomie XVIII i XIX w. w Krakowie.
Niewiele wiadomo o ich życiorysach i innych dokonaniach. Byli niewątpliwie ludźmi zamożnymi, gdyż do jednego z braci, Franciszka, należała podkrakowska wieś Mydlniki. Udzielał się on przez długie lata jako szczodry donator na cele społeczne i charytatywne. Świadczyć o tym może fakt, iż sprawował funkcje przewodniczącego krakowskiego Komitetu Ubogich, który powstał w 1845 r. gdy Polskę dotknął groźny nieurodzaj na zboże, połączony z rozszerzającą się zarazą ziemniaczaną. Wtedy też doszło do nasilającej się drożyzny, a w ślad za nią - nędzy i głodu, co zwalczał ów Komitet poprzez żywienie ubogich zupą pożywną zwaną rumfordzką.
Były to tylko jedne z wielu podjętych przez braci akcji dobroczynnych: ostatnim
i najbardziej znaczącym posunięciem było zapisanie w testamencie Mydlnik na cele dobroczynne. Nic wiec dziwnego, ze po śmierci Franciszka Ciesielskiego w "Gazecie Krakowskiej" żegnano go następującym nekrologiem: "Kraków zawdzięcza mu czynne wspieranie i uposażenia wielu dobroczynnych zakładów, które przekazem ostatniej woli w znaczne opatrzył fundusze - a miedzy ofiarami, jakie dla dobra, dogodności, a nawet przyjemności współmieszkańców poświęcał, (miasto) ostatnie dzieło przeszło dwudziestotysięcznego nakładu dziedziczy w drogiej po nim pamiątce. Są zasługi, których klejnot tym większą jaśnieje wartością, im więcej się ich skromna cnota przed światem wypiera. Takie zasługi wieńczą pamięć Franciszka Ciesielskiego - taki klejnot zdobi dziś jego całun grobowy".
Obecnie zagadnienie alej jest rozpatrywane coraz częściej w kategoriach ich ochrony czy utrzymania przy życiu, gdyż coraz mniej alej powstaje. Mimo, że tak naprawdę aleję mają wiele korzystnych dla środowiska funkcji.
I tak np. zadrzewienia spełniają rolę m.in. klimatyczne (przeciwwietrzne - ograniczenie prędkości wiatru), glebochronne (zapobieganie erozji gleby, ochrona gleb przed skażeniami komunikacyjnymi), wodochronne (poprawa bilansu wodnego), biocenotyczne (miejsce bytowania fauny). Zatem aleje przedstawiają sobą określone wartości historyczne, estetyczne a także ekonomiczne. Ich zachowanie jest więc sprawą bardzo ważną i nie budzącą wątpliwości. Jednakże aleje zwłaszcza stare są szczególnie narażone na wpływ często negatywnych skutków zmian stale zachodzących w ich bezpośrednim otoczeniu i krajobrazie. Zwiększyła się znacznie intensywności ich użytkowania i sposób eksploatowania, pojawiło się zagrożenie w postaci zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Zmiany te w sposób wyraźny wpływają na istnienie układów alejowych zwłaszcza w miastach. Czynniki bezpośrednio wpływające na zmniejszenie się powierzchni przez nie zajmowanych to m.in.: zanieczyszczenia gleby i powietrza, zubożanie podłoża w składniki pokarmowe, niedostateczna ilość wody i powietrza w glebie na skutek zastosowania nieprzepuszczalnych nawierzchni w bezpośrednim sąsiedztwie drzew, obniżanie się poziomu wód gruntowych. Prowadzi to do znacznego osłabienia fizjologicznego drzew, które stają się bardziej podatne na choroby i występowanie szkodników. Niekorzystnym czynnikiem jest także istniejąca lub powstająca infrastruktura komunalna w postaci sieci uzbrojenia podziemnego i nadziemnego. Obecność niektórych przewodów wywiera negatywny wpływ na podłożę i samą roślinę (np. obecność przewodów cieplnych powoduje znaczne przesuszenie gleby). Podczas trwania prac remontowych czy modernizacyjnych często dochodzi do uszkodzenia systemów korzeniowych. Stały rozwój urbanistyczny miasta wiąże się także z rozwojem budownictwa na terenach sąsiadujących bezpośrednio ze strefą ulicy (inwestycjom budowlanym towarzyszy niejednokrotnie wykonywanie głębokich wykopów, co może wpływać na znaczne wahania poziomu wód gruntowych). Zdecydowanie negatywnym zjawiskiem są obserwowane niewłaściwe wykonywane konkretne prace pielęgnacyjne (wadliwie przeprowadzane cięcia konarów i gałęzi powodują deformację, a często stopniowe zamieranie całych koron). Podczas prowadzenia prac przy nowych nasadzeniach daje się zauważyć brak doświadczenia lub odpowiedniej wiedzy na temat stosowania odpowiednich gatunków i odległości ich sadzenia - powinny być brane pod uwagę takie cechy, jak: wysokość drzewa, szerokość korony danego gatunku czy odmiany, cechy pokrojowe, zasięg systemu korzeniowego, odporność na niekorzystne warunki zastanego siedliska.
Obecnie powstają nieliczne układy alejowe i niepokoi brak wyraźnej kontynuacji tej pięknej tradycji. A już prawie sto lat temu Edmund Jankowski powiedział, że tworząc  nowe zadrzewienia powinniśmy myśleć także o przyszłych pokoleniach. Ponieważ nic się w tej dziedzinie nie zmieniło, należałoby po prostu kontynuować to zadanie aby aleje nadal były obecne w krajobrazie jako świadectwo historii, kultury i dzisiejszej świadomości, jako jeden ze składników naszego dziedzictwa kulturowego.
Bardzo ważną forma ochrony przyrody na opisywanym obszarze są pomniki przyrody znajdujące się przy al. Jerzego Waszyngtona.


19.09.2010 Zalew Bagry i Staw Płaszowski (zbiórka o godz. 10:00 przy ul. Powstańców przy Stawie Płaszowskim od strony Palcu Tandeta)

Zalew Bagry to jeden z większych zbiorników wodnych położonych w granicach Krakowa. Brzegi zalewu porośnięte są szuwarem trzcinowym i pałkowym. Stwarza to dogodne warunki do gniazdowania ptaków wodnych. Ponadto zbiornik jest zarybiony, stąd bardzo często można tu spotkać wędkarzy. Z płazów notowano tu: traszkę zwyczajną, kumaka nizinnego, ropuchę szarą, rzekotkę drzewną, żabę jeziorkową, żabę trawną. Z gadów: jaszczurkę żyworódkę, zaskrońca. W otoczeniu zbiornika występują łąki o charakterze wilgotnym, m.in. obserwuje się tu krwiściąga. W okresie letnim Zalew Bagry wykorzystywany jest przez okolicznych mieszkańców jako kąpielisko. Dużym problemem są tu śmieci, które niejednokrotnie mogą powodować skażenie wody, oraz hałas (w okolicy znajduje się trakcja kolejowa).
W Studium Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Krakowa zalew oraz większa część otaczającego go terenu zaliczone zostały do kategorii strefa kształtowania systemu przyrodniczego miasta, system zieleni i parków rzecznych, natomiast na południu, przy torach kolejowych, planowana jest zabudowa. W celu ochrony wartości przyrodniczych tego obszaru, w szczególności gnieżdżącego się tu ptactwa wodnego, wybrane strefy linii brzegowej i tafli zbiornika powinny zostać zabezpieczone przed penetracją. Ponadto obszar znacznie zyskałby na walorach krajobrazowych, gdyby udało się odizolować go od trakcji kolejowej poprzez, na przykład, nasadzenie drzew.
Na terenie zalewu znajduje się kąpielisko, dwie przystanie wodne, wypożyczalnia sprzętu wodnego. Organizowane są kursy pierwszej pomocy oraz kursy patentowe.
W sezonie żeglarskim odbywa się tutaj wiele imprez i konkursów plenerowych. Na obrzeżach zalewu znajdują się również 3 tzw. dzikie plaże. Plażowicze mogą posilić się w dwóch punktach gastronomicznych, które działają jedynie w sezonie. Ponadto dzieci mogą skorzystać z położonego nieopodal osiedlowego placu zabaw. W okolicy znajduje się stacja kolejowa Kraków Prokocim Towarowy, która powoduje spory hałas.
Na terenie zalewu znajduje się strzeżone kąpielisko, na które wstęp jest bezpłatny, ponieważ jest ono finansowane przez Urząd Miasta. Czystość wody jest regularnie kontrolowana przez Sanepid. Kąpielisko ograniczają dwa pomosty. W sezonie letnim obszar cieszy się dużym zainteresowaniem dzieci i młodzieży. Niestety władze miasta w 2009 roku zaprzestały finansowania dyżurów ratowników WOPR na kapielisku. Brzegi zalewu porośnięte są szuwarem trzcinowym i pałkowym. Stwarza to dogodne warunki do gniazdowania ptaków wodnych. Ponadto zbiornik wodny jest zarybiony, stąd bardzo często można spotkać tu wędkarzy. Z płazów notowano tu traszkę zwyczajną, kumaka nizinnego, rzekotkę drzewną, żabę jeziorkową, żabę trawną. Z gadów jaszczurkę żyworódkę, zaskrońca. Ewenementem jest pojawienie się ok. 2002 roku meduz słodkowodnych pochodzących z Brazylii z gatunku craspedacusta sowerbii. Zimą trafiają się ciekawe gatunki ptaków wodnych, takich jak perkoz rogaty, zausznik oraz sporo mew białogłowych, pospolitych i śmieszek. W otoczeniu zbiornika występują łąki o charakterze wilgotnym.

Staw Płaszowski to zbiornik wodny powstały w miejscu dawnego wyrobiska gliny. Zbiornik podlega obecnie procesom naturalnej sukcesji. Brzegi są porośnięte szuwarem trzcinowym i pałkowym. Stwarza to dogodne warunki do gniazdowania ptaków wodnych. Lustro wody nie jest zarośnięte. Zbiornik jest zarybiony, występuje tu m.in.: karaś srebrzysty, karp, szczupak, okoń, jazgarz, płoć, leszcz, amur. Duże zagrożenie dla tego obszaru stanowią: hałas i śmieci.
Staw Płaszowski położony jest w jednej z cenniejszych pod względem krajobrazowym i przyrodniczym części miasta. W sąsiedztwie znajduje się m.in. Kopiec Krakusa, kamieniołom Liban, kompleks zbiorników wodnych przy Stacji PKP Kraków Bonarka, Wzgórze Lasoty, oraz Rezerwat Bonarka. Cały ten teren został zaproponowany przez Fundację Wspierania Inicjatyw Ekologicznych do objęcia ochroną w formie zespołu krajobrazowo - przyrodniczego.

Zachęcamy do zabrania ze sobą aparatów fotograficznych, lornetek, płaszcza przeciwdeszczowego oraz ubioru obuwia sportowego.

Następna strona

Poprzednia strona

Wybrane wiadomości z ekologii