Honkenia piaskowa: artykuł nr 3010
2006-07-25 14:10:11 Botanika
Nie skracajmy sobie drogi przez wydmy! - nawołują naukowcy, stając w obronie rośliny, która stabilizuje piasek i powoduje tworzenie się zaczątków wydm. Honkenia piaskowa, Honckenya peploides, chroniona roślina z rodziny goździkowatych, każdego roku musi zmagać się z najazdem letnich turystów. "Honkenia na ogromne znaczenie dla utrwalania piasku na plaży w pierwszej fazie tworzenia wydm" – podkreśla Tomasz Łabuz z Zakładu Geomorfologii Morskiej Uniwersytetu Szczecińskiego.
Honkenia obficie porasta obniżenia między wydmami oraz plażę górną w zasięgu średnich sztormów. Siedlisko inicjalnych stadiów nadmorskich wydm z honkenią podlega ochronie z mocy ustawy; niestety jest zagrożone. Przyczyną problemów tej rośliny są nie tylko siły natury, które z łatwością uszczuplają powierzchnię nadmorskich wydm poprzez niszczące działanie fal, ale również depczący ją bezmyślnie człowiek.
Dzięki swojej budowie i niezwykłym umiejętnościom przystosowania się do życia w tak trudnym siedlisku, jakim jest piasek, honkenia powoduje tworzenie się zaczątków wydm. Pokładające się, mięsiste pędy mają bowiem ciekawą cechę – gdy zostaną przysypane piaskiem, zaczynają szybko rosnąć do góry, rozgałęziać się i wznosić ponad poziom piasku. Dzięki temu możliwe jest powstawanie coraz większej piaszczystej „górki”, która staje się zaczątkiem nowej wydmy.
Nadziemnej części rośliny osiąga wysokość 15-30 cm. "Honkenia wzrasta, dopóki intensywnie akumulowany piasek nie zasypie jej całkowicie lub do momentu, gdy korzenie jej sięgną słonej wody" - wyjaśnia Łabuz.
Honkenia ma dobrze rozwinięte korzenie, sięgające w głąb, aż do wód słonych, do dwóch metrów długości. Dobrze znoszą częściowe odsłonięcie, spowodowane wywiewaniem piasku przez wiatr.
Komórki miękiszu kory pierwotnej, występujące w łodygach kurczą się, gdy dolna część pędu zostaje przysypana przez piasek. Cała ta tkanka obumiera i odpada. Jednocześnie pod śródskórnią (endodermą), będącą teraz najbardziej zewnętrzną tkanką, zaczyna funkcjonować tkanka korkotwórcza (felogen), wykształcająca na powierzchni walca osiowego warstwę korka (martwej wtórnej tkanki okrywającej).
Między jajowatymi, mięsistymi liśćmi, ustawionymi nakrzyżlegle, zatrzymują się ziarna piasku. Dolne, zasypywane przez piasek liście marnieją i odpadają. Gdy przysypywanie piaskiem ustaje, pędy zaczynają się pokładać, a nadmorski wiatr przesuwa je po piasku.
Honkenia kwitnie w czerwcu i lipcu. Ma drobne, białe lub lekko różowe kwiaty na króciutkich szypułkach. U nasady pręcików umieszczone są miodniki, jednak rzadko zbłąkany owad ma okazję trafić na te bogate w nektar kwiaty. Do przenoszenia pyłku honkenia wykorzystuje więc noszony przez wiatr piasek, którego zawsze jest pod dostatkiem wewnątrz kwiatu.
Nazwa rodzajowa Honckenya pochodzi od niemieckiego botanika o nazwisku Gerhard August Honckeny, żyjącego w latach 1724-1805. Nazwa gatunkowa peploides nawiązuje do jej podobieństwa do wilczomlecza Euphorbia peplus.
Siedliska zajmowane przez honkenię piaskową, tj. inicjalne stadia nadmorskich wydm białych, podlegają w Unii Europejskiej ochronie w sieci obszarów chronionych Natura 2000. W ich obrębie ochronie podlegają inicjalne stadia nadmorskich wydm na zasolonych piaskach z zespołem honkenii piaskowej i perzu sitowego (Honckenyo-Agropyretum juncei).
PAP – Nauka w Polsce, Marta Stankiewicz
Dzięki uprzejmości: PAP Nauka w Polsce