Doktorat honoris causa dla wybitnego fizyka i przyrodnika - profesora Johna D. Barrowa: artykuł nr 4989
2007-09-11 01:05:13 Ciekawostki
W dniu 10 września w auli uniwersyteckiej przy ul. Krakowskiej podczas XXXIX Zjazdu Fizyków Polskich w Szczecinie odbyła się uroczystość wręczenia doktoratu honoris causa Uniwersytetu Szczecińskiego profesorowi Johnowi D. Barrow z Uniwersytetu w Cambridge. Doktorat przyznany został za całokształt osiągnięć dla nauki, a w szczególności za podkreślanie jej interdyscyplinarnego charakteru i wytyczanie zupełnie nowych interdyscyplinarnych kierunków badań naukowych w zakresie nauk przyrodniczych (matematyka, fizyka, astronomia, biologia, chemia) oraz określanie ich relacji do nauk teologicznych.
Wniosek w sprawie nadania doktoratu honoris causa profesorowi Johnowi Barrowowi jest wspólną inicjatywą trzech Wydziałów Uniwersytetu Szczecińskiego: Wydziału Nauk Przyrodniczych, Wydziału Matematyczno-Fizycznego oraz Wydziału Teologicznego. Formalnie z wnioskiem wystąpił do Senatu US Wydział Nauk Przyrodniczych. Senat w dniu 22 lutego 2007 roku powołał promotora i recenzentów przewodu doktorskiego a następnie po wpłynięciu recenzji w dniu 26 kwietnia 2007 podjął uchwałę w sprawie nadania tytułu doktora honoris causa.
Prof. Barrow jest osobą o szerokich zainteresowaniach naukowych, wspaniałym wykładowcą i popularyzatorem nauki. W roku 2006 otrzymał nagrodę brytyjskiego potentata finansowego Sir Johna Templetona, która jest najwyższą na świecie nagrodą finansową przyznawaną indywidualnie naukowcowi (wyższą od Nagrody Nobla). Cytując sentencję kapituły nagrody Sir Johna Templetona ta nagroda jest celowo wyższa „dla podkreślenia faktu, że szerokie badania interdyscyplinarne (włączając w to przestrzeń duchową człowieka) są jakościowo bardziej znaczące dla ludzkości niż szczegółowe badania w dyscyplinach naukowych uznawanych w kategoriach noblowskich”.
Nagroda Templetona jest przyznawana za „osiągnięcia w zakresie badań i
odkrycia naukowe dotyczące przestrzeni duchowej człowieka”. Jak stwierdza John
Barrow w swoim oświadczeniu dotyczącym nagrody: „nie chodzi tu o przekształcenie
nauki w kwestię czysto religijną” jednak „ludzie zwykle są zainteresowani tym,
czy ich wyobrażenie o Wszechświecie może być spójne z ich poglądami religijnymi
dotyczącymi Wszechświata”.
Jak wspomniano powyżej, spośród wielu przedstawicieli nauk szczegółowych
Johna Barrowa wyróżnia fakt szerokiego pojmowania rzeczywistości poprzez
człowieka, jego ożywionie i nieożywione otoczenie do najbardziej fundamentalnych
praw rządzących odległym Wszechświatem. Jako następstwo Jego konkretnych badań
naukowych jest to znakomicie wyrażane w szeroko znanych forum międzynarodowemu
książkach popularnonaukowych. W szczególności dotyczy to jednej z najbardziej
prekursorskich idei zawartej w książce „The Anthropic Cosmological Principle”
(Zasada Antropiczna) polegającej na tym, że nasze teorie przyrodnicze muszą
uwzględniać fakt, że we Wszechświecie w którym żyjemy istnieją warunki do życia
dla człowieka i jego otoczenia przyrodniczego. Zasada Antropiczna nabiera
szczególnego znaczenia w okresie, kiedy duża część społeczności naukowej zadaje
sobie pytania o możliwość istnienia życia w odległych zakątkach Wszechświata,
oraz możliwość przetrwania człowieka w ekstremalnych warunkach biologicznych.
Jako szczególny przykład następstw Zasady Antropicznej można podać fakt,
że żaden naukowiec nie mógłby dziś istnieć, gdyby Wszechświat trwał krócej niż
15 miliardów lat, bowiem dla wytworzenia się węgla będącego podstawą materii
organicznej potrzebne jest najpierw powstanie gwiazd, spalenie w nich lekkich
pierwiastków takich jak wodór i hel, a następnie rozproszenie ciężkich
pierwiastków poprzez wybuchy gwiazd supernowych. Bliższy nam przykład
zastosowania Zasady Antropicznej dla naszego otoczenia ziemskiej fauny to
chociażby nieistnienie w historii Ziemi zwierząt cięższych niż brontozaur (85
ton) lub płetwal błękitny w wodzie (130 ton) (którego ciężar efektywny może być
pomniejszony o siłę wyporu), gdyż większa masa spowodowałaby połamanie ich kości
pod wpływem ogromnego naprężenia. Podobnych przykładów w dorobku Johna Barrowa
można znaleźć dziesiątki.
W zakresie dorobku naukowego prof. Barrowa w kontekście zawężonym jedynie
do nauk matematyczno-fizycznych należy wymienić istotny wkład w poszukiwanie
możliwości zmian wartości „stałych” fundamentalnych fizyki (stała grawitacji
Newtona, prędkość światła w próżni, stała elektryczna itp.) podczas ewolucji
Wszechświata, co mogłoby mieć kolosalne następstwa również dla kształtu materii
ożywionej we Wszechświecie. Poza tym należy podkreślić wkład profesora w
wykazanie możliwości chaotycznego zachowania się układów fizycznych
podlegających sile oddziaływania grawitacyjnego a także jądrowego silnego we
wczesnych etapach ewolucji Wszechświata.
John D. Barrow urodził się w Londynie w 1952 roku i uczęszczał do Szkoły dla Uzdolnionej Młodzieży w Ealing (Ealing Grammar School). Studia z matematyki ukończył na Uniwersytecie w Durham w roku 1974 a doktorat z astrofizyki uzyskał na Uniwersytecie w Oxford w 1977 roku (promotorem był Dennis Sciamia – również promotor doktoratu Stephena Hawkinga i Rogera Penrose’a). Po doktoracie pracował najpierw na Uniwersytecie w Oxford a następnie na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. W roku 1981 rozpoczął pracę w Centrum Astronomii Uniwersytetu Sussex (Brighton, Anglia), gdzie otrzymał posadę profesora w roku 1989 sprawując również funkcję Dyrektora Centrum. Jest autorem ponad 420 artykułów naukowych (większość w czasopismach z tzw. listy filadelfijskiej). Wypromował 23 doktorów. Jest laureatem Nagrody Lockera z astronomii, Medalu Kelvina Królewskiego Towarzystwa Filozoficznego w Glasgow (1999), Nagrody Lacciniego z astronomii (2005) oraz Nagrody Templetona (2006).
W roku 1999 otrzymał posadę profesora nauk matematycznych w Departemencie Matematyki Stosowanej i Fizyki Teoretycznej na Uniwersytecie w Cambridge oraz został dyrektorem Millenium Mathematics Project – nowej inicjatywy w kierunku uzyskania lepszego zrozumienia i docenienia matematyki i jej zastosowań wśród młodzieży i szerokiej rzeszy społeczeństwa. Millenium Mathematics Project uzyskał Jubileuszową Nagrodę Królowej Angielskiej za osiągnięcia edukacyjne w roku 2005. John Barrow jest też członkiem oraz wice-prezydentem Clare Hall College w Cambridge. Otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu w Hertfordshire w roku 1999. Od roku 2003 jest członkiem Królewskiego Towarzystwa Naukowego.
John Barrow napisał 17 książek popularnonaukowych przetłumaczonych na 27 języków. Książki te poruszają bardzo szeroką tematykę interdyscyplinarną. Zawierają wątki matematyczne, fizyczne, biologiczne, artystyczne, historyczne oraz filozoficzne. Oto ich tytuły: The left hand of creation („Lewa ręka stworzenia” – wspólnie z J. Silkiem), The Anthropic Cosmological Principle („Kosmologiczna Zasada Antropiczna” – wspólnie z F. Tiplerem), L’Homme et le Cosmos („Człowiek i Kosmos” – wspólnie z F. Tiplerem), The World Within the World („Świat Wewnątrz Świata”), Theories of Everything (istnieje polski przekład - „Teorie Wszystkiego”), Pi in the Sky (istnieje polski przekład - „Pi razy drzwi”), The Origin of the Universe (istnieje przekład polski - „Początek Wszechświata” – Wydawnictwo CIS i Oficyna Wydawnicza MOST, Warszawa 1995), The Artful Universe (istnieje przekład polski – „Wszechświat a sztuka”), Between Inner Space and Outer Space („Między Wewnętrzną a Zewnętrzną Przestrzenią”), The Book of Nothing („Książka o Nicości”), The Constants of Nature („Stałe Natury”), The Artful Universe Expanded (wersja rozszerzona), The Infinite Book („Książka o Nieskończoności”). John Barrow napisał też sztukę teatralną Infinities („Nieskończoności”), która była wystawiana w Teatro La Scala w Mediolanie wiosną 2002 oraz 2003 oraz na Festiwalu w Walencji (Hiszpania). Sztuka została uznana nagrodą włoską Premi Ubu jako najlepsza sztuka grana w teatrach włoskich w roku 2002. W roku 2003 zdobyła też Nagrodę Italgas za promocję nauki.
Profesor Barrow wygłasza dziesiątki wykładów dla bardzo zróżnicowanej publiczności w wielu różnych miejscach na całym świecie. Spośród bardziej prestiżowych należy wymienić Wykłady Gifforda na Uniwersytecie Glasgow, Wykłady G. Darwina i Withrowa w Królewskim Towarzystwie Astronomicznym, Wykłady o Nauce Amnesty International w Oxford, Wykład Flamsteeda, Wykład Tyndalla, Wykład Brashera, Wykład Bożonarodzeniowy RSA dla Dzieci, Wykład Boyla, Wykład Spinozy na Uniwersytecie w Amsterdamie. Niektóre wykłady miały charakter szczególny – były to wykłady wygłoszone na Weneckim Festiwalu Filmowym, w siedzibie Premier Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher przy 10 Downing Street w Londynie, w Pałacu Windsorskim oraz w Pałacu Watykańskim.
Czytelników bardziej zainteresowanych dorobkiem naukowym profesora
Barrowa warto odesłać do licznych źródeł internetowych dotyczących Jego
działalności, m.in.:
http://www.damtp.cam.ac.uk/user/gr/about/members/barrow.html
http://www.templetonprize.org/bios.html
http://en.wikipedia.org/wiki/John_D._Barrow
Skrócona biografia prof. Johna D. Barrowa - (Uniwerstytet
Cambridge).
John D. Barrow urodził się w Londynie w 1952 roku i uczęszczał do Szkoły dla
Uzdolnionej Młodzieży w Ealing (Ealing Grammar School). Studia z matematyki
ukończył na Uniwersytecie w Durham w roku 1974 a doktorat z astrofizyki uzyskał
na Uniwersytecie w Oxford w 1977 roku (promotorem był Dennis Sciamia – również
promotor doktoratu Stephena Hawkinga i Rogera Penrose’a). Po doktoracie pracował
najpierw na Uniwersytecie w Oxford a następnie na Uniwersytecie Kalifornijskim w
Berkeley. W roku 1981 rozpoczął pracę w Centrum Astronomii Uniwersytetu Sussex
(Brighton, Anglia), gdzie otrzymał posadę profesora w roku 1989 sprawując
również funkcję Dyrektora Centrum. Jest autorem ponad 420 artykułów naukowych
(większość w czasopismach z tzw. listy filadelfijskiej). Wypromował 23
doktorantów. Jest laureatem Nagrody Lockera z astronomii, Medalu Kelvina
Królewskiego Towarzystwa Filozoficznego w Glasgow (1999), Nagrody Lacciniego z
astronomii (2005) oraz Nagrody Templetona (2006).
W roku 1999 otrzymał posadę profesora nauk matematycznych w Departemencie Matematyki Stosowanej i Fizyki Teoretycznej na Uniwersytecie w Cambridge oraz został dyrektorem Millenium Mathematics Project – nowej inicjatywy w kierunku uzyskania lepszego zrozumienia i docenienia matematyki i jej zastosowań wśród młodzieży i szerokiej rzeszy społeczeństwa. Millenium Mathematics Project uzyskał Jubileuszową Nagrodę Królowej Angielskiej za osiągnięcia edukacyjne w roku 2005. John Barrow jest też członkiem oraz wice-prezydentem Clare Hall College w Cambridge. Otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu w Hertfordshire w roku 1999. Od roku 2003 jest członkiem Królewskiego Towarzystwa Naukowego.
John Barrow napisał 17 książek popularnonaukowych przetłumaczonych na 27 języków. Książki te poruszają bardzo szeroką tematykę interdyscyplinarną. Zawierają wątki matematyczne, fizyczne, biologiczne, artystyczne, historyczne oraz filozoficzne. Oto ich tytuły: The left hand of creation („Lewa ręka stworzenia” – wspólnie z J. Silkiem), The Anthropic Cosmological Principle („Kosmologiczna Zasada Antropiczna” – wspólnie z F. Tiplerem), L’Homme et le Cosmos („Człowiek i Kosmos” – wspólnie z F. Tiplerem), The World Within the World („Świat Wewnątrz Świata”), Theories of Everything (istnieje polski przekład - „Teorie Wszystkiego”), Pi in the Sky (istnieje polski przekład - „Pi razy drzwi”), The Origin of the Universe (istnieje przekład polski - „Początek Wszechświata” – Wydawnictwo CIS i Oficyna Wydawnicza MOST, Warszawa 1995), The Artful Universe (istnieje przekład polski – „Wszechświat a sztuka”), Between Inner Space and Outer Space („Między Wewnętrzną a Zewnętrzną Przestrzenią”), The Book of Nothing („Książka o Nicości”), The Constants of Nature („Stałe Natury”), The Artful Universe Expanded (wersja rozszerzona), The Infinite Book („Książka o Nieskończoności”). John Barrow napisał też sztukę teatralną Infinities („Nieskończoności”), która była wystawiana w Teatro La Scala w Mediolanie wiosną 2002 oraz 2003 oraz na Festiwalu w Walencji (Hiszpania). Sztuka została uznana nagrodą włoską Premi Ubu jako najlepsza sztuka grana w teatrach włoskich w roku 2002. W roku 2003 zdobyła też Nagrodę Italgas za promocję nauki.
Profesor Barrow wygłasza dziesiątki wykładów dla bardzo zróżnicowanej publiczności w wielu różnych miejscach na całym świecie. Spośród bardziej prestiżowych należy wymienić Wykłady Gifforda na Uniwersytecie Glasgow, Wykłady G. Darwina i Withrowa w Królewskim Towarzystwie Astronomicznym, Wykłady o Nauce Amnesty International w Oxford, Wykład Flamsteeda, Wykład Tyndalla, Wykład Brashera, Wykład Bożonarodzeniowy RSA dla Dzieci, Wykład Boyla, Wykład Spinozy na Uniwersytecie w Amsterdamie. Niektóre wykłady miały charakter szczególny – były to wykłady wygłoszone na Weneckim Festiwalu Filmowym, w siedzibie Premier Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher przy 10 Downing Street w Londynie, w Pałacu Windsorskim oraz w Pałacu Watykańskim.
Uniwersytet Szczeciński