Lasy w niebezpieczeństwie! Chrabąszczowate trzebią nasze drzewostany: artykuł nr 6434
2009-10-19 11:58:10 Leśnictwo
Masowe pojawianie się pewnych gatunków owadów stanowi zagrożenie dla naszych drzewostanów. Wszyscy znamy szrotówka kasztanowcowiaczka siejącego spustoszenie wśród kasztanowców. W naszych lasach coraz większym problem są chrabąszczowate. Tym razem w niebezpieczeństwie są ogromne powierzchnie drzewostanów. Leśnicy próbują zaradzić tej pladze.
Chrabąszcze majowe budzą każdej wiosny paniczny lęk, szczególnie u płci
pięknej. Jednak dla ludzi są zupełnie niegroźne. Owady te budzą za to
uzasadniony niepokój w środowisku leśników. Wyrządzają coraz większe
szkody i stają się dużym zagrożeniem dla trwałości lasów m.in. na
terenie RDLP w Radomiu. Dlatego leśnicy podejmują coraz to nowe
działania zmierzające do ograniczenia szkód wyrządzonych przez te
żarłoczne owady. W najbliższych dniach w Ośrodku Lasów Państwowych w
Jedlni Letnisko odbędzie się konferencja poświęcona tej tematyce pt.
„Możliwości ograniczania szkód wyrządzanych w lasach przez
chrabąszczowate”, gdzie naukowcy z kraju i zagranicy będą dzielić się
swoimi doświadczeniami.
Chrabąszcz majowy (Melolontha melolontha) występuje w całej Europie z wyjątkiem skrajnych północnych i południowych części. Występuje w lasach, zagajnikach i na polach. To znany nam owad o jasnobrunatnym ubarwieniu i długości ciała od 2 do 3 cm. Cykl rozwojowy chrabąszcza majowego wynosi zwykle 4 lata, jednak może on być 3- a nawet 5- letni. W tym czasie zwiększona populacja owadów stanowi śmiertelne zagrożenie dla upraw leśnych na ogromnych powierzchniach.
Rójka chrabąszczy rozpoczyna się w końcu kwietnia i może trwać nawet do lipca (pojedyncze owady spotkano również w sierpniu). Jaja składane są partiami, po 10-30 sztuk.
Chrabąszcze żerują najchętniej na liściach dębów. Spotykane są na liściach wierzby, brzozy, jarzębiny, buka, grabu, klonu i osiki. Z gatunków iglastych chętnie zjadają igły modrzewia, niekiedy ogryzają kwiatostany sosny, świerka i jodły.
Obecnie największą zmorą leśników są pośrednie stadia rozwoju tych owadów. Po wylęgu, larwy chrabąszczy zwane pędrakami w pierwszym roku życia odżywiają się przede wszystkim próchnicą oraz drobnymi korzonkami, głównie traw. Szczególnie niebezpieczne są pędraki 3-4-letnie gdyż są one najbardziej żarłoczne. Żerując uszkadzają system korzeniowy siewek i sadzonek prawie wszystkich gatunków drzew i krzewów. Siła i potencjał rozrodczy szkodnika powodują, że samice składają jaja nie tylko na otwartej powierzchni ale także licznie w drzewostanie.
Co spowodowało obecne kłopoty? Zjawiskiem szczególnie sprzyjającym masowemu rozwojowi chrabąszczy były duże powierzchnie nieużytków i odłogowanych gruntów rolnych w końcu lat 80-tych i w latach 90-tych.
Na terenie RDLP w Radomiu powierzchnia drzewostanów objęta intensywną rójką powiększa się około trzykrotnie co cztery lata (zgodnie z cyklem rozrodczym owadów). W 1999 r. wynosiła ona 1240 ha, w 2003 około 3800 ha, a w 2008 już 10 000 ha. Gradacja rozszerza się z najbardziej zagrożonego obecnie na naszym terenie Nadleśnictwa Ostrowiec Świętokrzyski na kolejne jednostki (Staszów, Łagów, Pińczów, Chmielnik, Starachwice, Marcule, Skarżysko i Kozienice).
Atakowane są drzewostany w różnym wieku. Najbardziej uprawy i młodniki, zwłaszcza sosnowe, jodłowe, bukowe i dębowe.
Obecnie występowanie żerujących pędraków stwierdzono w 14 nadleśnictwach. Przewiduje się, że gradacja (czyli zjawisko masowego rozmnażania się szkodników) będzie trwać 20 – 40 lat. Stanowi to ogromne zagrożenie dla trwałości lasu. W trakcie badań w niektórych przypadkach notowano 40 pędraków, które znajdowano w wykopie próbnym. To 10-krotne przekroczenie przyjętej liczby krytycznej. Normą są 4 sztuki na 0,5 m2.
Zwalczanie pędraków chrabąszczy jest bardzo utrudnione, ze względu na długość ich życia, odporność na warunki pogodowe i klimatyczne oraz najważniejsze – na żerowanie w ziemi i niemożność przewidzenia na jakiej głębokości i w którym kierunku przechodzą żerując.
Chrabąszcze mają naturalnych wrogów wśród borsuków, jeży, kretów, ryjówek, nietoperzy, owadów drapieżnych. Ich populacja nie pozwala obecnie na zatrzymanie plagi. Przy takim nasileniu występowania szkodników niezbędne wydaje się chemiczne zwalczanie. Ta metoda z kolei jest obecnie mocno ograniczona ze względu na przepisy Unii Europejskiej. W metodzie mechanicznej siedzące na drzewach i krzewach wcześnie rano owady doskonałe są otrząsane i zbierane do pojemników i beczek i następnie niszczone. Podczas rójki w 2007 roku szacunkowa liczba zniszczonych w ten sposób chrabąszczy wyniosła 4,2 mln osobników.
Konferencja jest szansą na wypracowanie skutecznej i zgodnej z prawem międzynarodowym metody zwalczania szkodników zagrażających trwałości naszych lasów.
Na podstawie
materiałów z Wydziału Hodowli RDLP w Radomiu i danych z
Zespołu Ochrony Lasu w Radomiu. Fot. Archiwum RDLP w Radomiu
PROGRAM KONFERENCJI
organizowanej przez Komisję Ochrony Zasobów Leśnych PTL, Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych, Instytut Badawczy Leśnictwa i Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Radomiu
w dniach 21-22 października 2009 r. w Ośrodku Edukacji Ekologicznej i Integracji Europejskiej Lasów Państwowych w Jedlni koło Radomia
Temat Konferencji: „Możliwości ograniczania szkód wyrządzanych w lasach przez chrabąszczowate”
20.10.2009 r. (wtorek)
Przyjazd i zakwaterowanie uczestników
18.00 - 22.00 Kolacja
21.10.2008 r. (środa)
7.00 – 8.00 Śniadanie
8.05 – 9.00 – Adam Wasiak, Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu
– Otwarcie konferencji i powitanie uczestników
Prezentacja RDLP w Radomiu nt.: „Gospodarka leśna na terenie RDLP W Radomiu – zagrożenia i perspektywy”
9.05 – 10.30 Sesja I – „Zagrożenie szkółek i upraw leśnych przez chrabąszczowate”
Zespół Ochrony Lasu w Radomiu
Zespół Ochrony Lasu w Krakowie
Zespół Ochrony Lasu w Łodzi
Zespół Ochrony Lasu w Szczecinku
Grzegorz Tarwacki – „Ogniska gradacyjne chrabąszczowatych na terenie północno zachodniej Polski”
Paulius Zolubas – „Cockchafer (Melolontha spp.) damage in Lithuanian forests”
Lidia Sukovata – „Analiza przyczyn zmian w zagrożeniu lasów Polski przez chrabąszczowate w ostatnim półwieczu”
10.35 – 11.00 Przerwa na kawę
11.00 - 13.30 Sesja II – „Ograniczanie szkód wyrządzanych przez chrabąszczowate metodami chemicznymi”
DGLP – „Dotychczasowe działania prowadzone przez PGL LP w celu ograniczenia szkód powodowanych przez chrabąszczowate”
Łukasz Brodziak – „Zagrożenia ze strony chrabąszczowatych oraz metody ograniczania ich populacji na obszarze działania ZOL w Radomiu”
Barbara Głowacka, Małgorzata Olczyk, Iwona Skrzecz – „Skuteczność preparatu Mospilan 20 SP w redukcji liczebności chrabąszczowatych”
Henryk Malinowski, Sylwester Kucharski – „Możliwości wykorzystania insektycydów z grupy chloronikotynyli i fenylopirazoli do ochrony szkółek i upraw leśnych przed pędrakami chrabąszczy (Melolontha spp.)”
Agnieszka Bielawska, Marek Kozioł, Alfred Król, Jarosław Plata – „Wykorzystanie preparatu DURSBAN 480 EC do ochrony upraw leśnych przed szkodami od pędraków chrabąszcza majowego (Melolontha melolontha L.) i chrabąszcza kasztanowca (Melolontha hippocastani F.)”
13.30 – 14.00 Dyskusja
14.00 - 15.00 Obiad
15.05 - 17.10 Sesja III – „Ograniczanie szkód wyrządzanych przez chrabąszczowate metodami hodowlanymi i innymi”
Marzena Niemczyk - „Działania z zakresu hodowli lasu ograniczające liczebność populacji chrabąszczowatych”
Stefan Perz – „Integrowana metoda ochrony szkółek i upraw leśnych od szkód wyrządzanych przez pędraki chrabąszczy”
Alicja Sowińska, Iwona Skrzecz – „Perspektywy użycia antyfidantów do redukcji szkód powodowanych przez Crabąszczowate”
Lidia Sukovata, Andrzej Kolk, Tomasz Jaworski – „ Wstępne wyniki doświadczeń dotyczących poszukiwania nowych metod ograniczania liczebności chrabąszczowatych”
Alicja Sierpińska – „Możliwości wykorzystania środków z grzybem owadobójczym Beauveria brongniartii w ochronie upraw i szkółek przeciwko pędrakom chrabąszczy”
Małgorzata Olczyk – „Zastosowanie worków jutowych do zabezpieczania systemów korzeniowych na stałych pędraczyskach”
Zbigniew Wierzbowski – „Możliwości wykorzystania kapusty i cebuli do ochrony sadzonek na uprawach przed pędrakami chrabąszczowatych”
Danuta Woreta, Lidia Sukovata – „Wpływ rodzaju pokarmu na długość życia i płodność chrabąszcza kasztanowca (Melolontha hippocastani Fabr.)”
17.00 – 18.00 Dyskusja
19.00 – Kolacja
23.10.2008 r. (czwartek)
7.00 - 8.00 – Śniadanie
8.00 - 9.30 Sesja IV – „Aktualne problemy ochrony lasu
Andrzej Kolk – „Potrzeba badań dotyczących opracowania strategii postępowania ochronnego w ekosystemach leśnych zagrożonych przez chrabąszcza majowego i kasztanowca”
Tomasz Jabłoński – „Wpływ gradacji foliofagów i warunków atmosferycznych na zmiany przyrostu grubości drzewostanów dębowych”
Andrzej Borkowski – „Występowanie Ips typographus L. na Picea abies (L.) Karst. w Górach Świętokrzyskich: Statystyczna metoda całkowitej oceny gęstości zasiedlenia strzał”
Rafał Zagroba –„Występowanie miechuna świerkowca w drzewostanach Polski północno-wschodnie”j
9.30 - 10.00 – Przerwa na kawę
11.00 - 12.00 – Dyskusja i podsumowanie Konferencji
12.00 - 13.00 – Obiad
13.00 – Wyjazd uczestników