Pióra u ptaków służą zmysłowi dotyku: artykuł nr 6617
2010-02-11 21:52:48 Zoologia
Ptasie pióra mogą pełnić funkcję podobną, jak kocie wąsy - pomagają poznawać otoczenie za pomocą dotyku. O badaniach przeoczonej dotychczas, bardzo podstawowej funkcji ozdobnych ptasich piór informuje serwis BBC.
U wielu gatunków ptaków czubki głów i nasadę dziobów zdobią wydatne,
często bardzo ozdobne wypustki z piór - w formie czubów, sterczące niby
wąsy czy bródka. Nie są też rzadkością długie i strojne pióra w ogonie
czy nawet skrzydłach. Do tej pory sądzono, że pełnią one ważną rolę w
trakcie godów, sygnalizując potencjalnym partnerkom wielką witalność
samców. Bywa też, że pióra mogą pełnić rolę kamuflażu albo odstraszać
drapieżniki.
Obecnie naukowcy z Kanady ustalili kolejny, prozaiczny powód obecności
wyrafinowanych ptasich ozdób - są one narzędziami zmysłu dotyku,
pozwalając ptakowi badać złożone otoczenie.
Stwierdzono to w trakcie badań alk - ptaków morskich, których głowy
zdobią sterczące, pojedyncze piórka lub całe ich pęki. Dr Sampath
Seneviratne z University of British Columbia w Vancouver i prof. Ian
Jones z Memorial University w St John's (Kanada) dociekali, dlaczego
ewolucja obdarzyła alki tak wyrafinowanymi ozdobami głów. Alki różnią
się upierzeniem zależnie od gatunku, lecz - co nietypowe - w ramach
jednego gatunku samce i samice bywają niemal takie same. Badacze
zwrócili też uwagę na fakt, że ptaki te składają jaja bezpośrednio na
skałach, w ciemnych norach albo rozpadlinach skalnych. Przebywają wtedy
w licznych koloniach, skupiających nawet miliony osobników.
Naukowcy umieścili kilka alk w ciemnym labiryncie, przypominającym
naturalne rozpadliny i szczeliny skalne. Potem obserwowali, jak często
poruszające się tam ptaki zderzają się ze ścianami labiryntu. Okazało
się, że alki noszące na głowach najbardziej wydatne pióropusze wpadają
na przedmioty na swojej drodze o wiele rzadziej, niż ptaki, którym na
potrzeby doświadczenia pióra "przyczesano".
Chcąc zyskać szerszą perspektywę, ornitolodzy sprawdzali, w jakich
warunkach żyją inne gatunki ptaków posiadających długie, ozdobne pióra.
Zaobserwowali, że wydłużone pióra na głowie, a zwłaszcza w części
twarzowej, najczęściej miewają skrzydlaci mieszkańcy środowisk bardzo
urozmaiconych, skomplikowanych. Z drugiej strony wydatne pióra miewają
ptaki aktywne nocą - zauważa Seneviratne. Prawidłowość ta dotyczy
wszystkich gatunków poza wróblowatymi (które stanowią ponad połowę
wszystkich ptasich gatunków) - tych naukowcy nie objęli badaniami.
Przekazując informację na temat ukształtowania otoczenia, pióra
ułatwiają ptakom nawigację w środowisku ciemnym lub wyjątkowo zawiłym,
pomagając uniknąć kolizji z gałęziami, krzewami albo skałami.
"Szczególnie przydatne okazują się pióra wokół twarzowej części głowy -
pomagają uniknąć uszkodzenia najważniejszych narządów: oczu, błony
bębenkowej, dzioba i nozdrzy" - wyjaśnia Seneviratne.
Badania te stawiają w nowym świetle wiele gatunków, np. pingwinów,
papug, kormoranów, sów, kolibrów, zimorodków, dzięciołów, kuropatw,
bażantów itp., których przedstawiciele porośnięci są piórami,
skupionymi w twarzowej części głowy w wypustki na kształt wąsów,
bródek, brwi, czubów i pióropuszy. Seneviratne i Jones sugerują, że
funkcję dotykową mogą mieć także okazałe pióra poza głową, np.
"chorągiewki" w ogonach rajskich ptaków.
Zdaniem autorów odkrycia, można zaryzykować stwierdzenie, iż pierwotna
funkcja sterczących piór była analogiczna do roli kocich wąsów albo
białej laski niewidomego człowieka. Dopiero później mogły one przejąć
inne, poboczne funkcje związane z kamuflażem czy rozmnażaniem.
Szczegóły w piśmie "Animal Behaviour".