Tajemniczy chruścik: artykuł nr 2742
2006-06-13 22:41:52 Zoologia
Lech Pietrzak, doktorant w Katedrze Ekologii i Ochrony Środowiska UWM, spędzał kolejny dzień przy oznaczaniu chruścików. Był 11 grudnia 2002 roku. W radiowej Trójce wymieniano właśnie uroczyste dni w roku, jak Dzień Kobiet, Dzień Górnika itp. Prowadzący program ogłosił konkurs na zagospodarowanie bieżącego dnia. Propozycja Pietrzaka, by 11 grudnia był Dniem Chruścika. spotkała się z aprobatą słuchaczy. Odtąd dzień ten obchodzony jest hucznie przez trichopterologów. Do tej pory naukowcy poznali około 11 000 gatunków współcześnie żyjących chruścików (Trichoptera) i zaklasyfikowali je do 62 rodzin. W Polsce odnotowano ponad 260 gatunków, należących do 18 rodzin.
Olsztyńscy naukowcy z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego alarmują, że
chruściki zagrożone są wyginięciem i wskazują na konieczność objęcia ich
wzmożoną ochroną. Jak podkreślają, tylko połowa zagrożonych gatunków chruścików
występuje u nas na obszarach chronionych, zajmujących ponad 23 proc. powierzchni
kraju.
WODOLUBNE "MOTYLKI"
Chruściki to owady, których larwy żyją w stawach, jeziorach, rzekach,
strumieniach, torfiankach, gliniankach lub (jak larwy z rodziny Chathamiidae z
Nowej Zelandii i Australii) w morzu. Imagines, czyli osobniki dorosłe, bytują
natomiast na lądzie. Spotykane nad wodą owady przypominają motyle.
Dorosłe chruściki przypominają motyle (Lepidoptera), gdyż są, podobnie jak one,
zaliczane do nadrzędu Amphiesmenoptera, czyli "okrytoskrzydłych". Dojrzałe
osobniki odróżnia od motyli brak ssawki oraz łuseczek pokrywających skrzydła.
Zamiast nich posiadają jedynie chitynowe włoski.
Niektóre gatunki chruścików są wytrwałymi podróżnikami, choć generalnie lot ich
jest słaby i chybotliwy.
Ich aktywność życiowa przypada głównie na zmierzch i noc. W ciągu dnia
przebywają one w różnych kryjówkach w pobliżu wody. Na lądzie chruścik żyje
jedynie około 8 dni. Długość życia osobników dorosłych wynosi od kilku tygodni
do około trzech miesięcy, zależnie od gatunku i siedliska.
Owady te obserwować można od wiosny do późnej jesieni. Część gatunków letnich
pojawia się jako imagines między majem, a sierpniem i żyje krótko. Inne
przeżywają dłużej. Acrophylax zerberus spotkać można nawet w połowie kwietnia,
np. odwiedzając zasypany śniegiem Czarny Staw (1704 m n.p.m.) pod Rysami w
Tatrach, kiedy wydostają się na powierzchnię przeszło metrowej lodowej pokrywy
poprzez pęknięcia i szczeliny. Kończąc roczną, podwodną fazę swojego cyklu
życiowego, owady dopływają na powierzchnię z głębokości nawet 20 metrów.
SPRYTNE LARWY
Pomiędzy płciami osobników chruścika istnieją olbrzymie dysproporcje liczbowe,
wynoszące niekiedy nawet 19:1 na korzyść którejś ze stron. Dorosłe samce w celu
znalezienia partnerki gromadzą się w pobliżu zbiornika wodnego. Dobrana para
opuszcza rój i kopuluje na przybrzeżnych roślinach, co trwa około minuty.
Samica chruścika składa jaja bezpośrednio do wody, zrzucając je na powierzchnię
lub schodząc po pędach wodnych roślin pod wodę. Razem z przymocowaniem jaja do
odpowiedniego podłoża, na przykład kamienia, proces ten zajmuje samiczce nawet
40 minut. Jaja składane są w galaretowatej masie absorbującej wodę, dzięki czemu
zwiększają znacznie swą objętość i przyczepność. W każdej porcji mieści się do
800 jaj. Dalszy rozwój larw wykształconych z jajeczek przebiega również w
wodzie.
Larwy niektórych gatunków chruścików wyspecjalizowały się w konstruowaniu
wymyślnych oprzędów, służących do podwodnych polowań. Są to rozmaitych kształtów
sieci rozpinane pomiędzy wodnymi roślinami lub na kamieniach. Otwory tych tutek,
lejków, czy woreczków, skierowane są zawsze pod prąd tak, by wpadał w nie
niesiony wraz z nurtem pokarm.
ZAGADKOWE OWADY
Wyniki badań prowadzonych na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie,
prezentowanych przez Tomasza Majewskiego i Stanisława Czachorowskiego z Katedry
Ekologii i Ochrony Środowiska wskazują na to, że spośród 118 istniejących parków
krajobrazowych jedynie cztery posiadają jakiekolwiek dane o występowaniu tych
owadów; podobnie jest w rezerwatach (tylko sześć spośród 1201).
Zdaniem olsztyńskich naukowców, konieczna jest kontynuacja badań dotyczących
chruścików na obszarach chronionych Polski i wprowadzenie jakichkolwiek form
ochrony wobec nich poza obszarami chronionymi.
PAP – Nauka w Polsce, Marta Stankiewicz
Dzięki uprzejmości: PAP Nauka w Polsce